Achter het begrip “daklozen” gaat een veelheid van individuele mensen schuil die verkeren in allerlei verschillende situaties, waarop een zo gepast mogelijk antwoord geboden moet zien te worden. Het gaat daarbij om langdurig daklozen, gezinnen die hier al dan niet legaal zijn, migranten, jongeren die gebroken hebben met hun familie, vrouwen die slachtoffer zijn van partnergeweld… Sommigen kampen met verslavingen, psychiatrische stoornissen of medische problemen. Anderen verkeren in een tijdelijke noodsituatie en zullen hun leven sneller terug op de sporen kunnen krijgen. Op basis van de cijfers over onze activiteit doen we een opvallende vaststelling: in 2019 verbleef vrijwel één opgevangen persoon op twee (47,9%) minder dan vijf dagen bij Samusocial, en drie personen op vier minder dan een maand… Voor die mensen kan een intensieve socale begeleiding ervoor zorgen dat de periode waarin zij een beroep doen op onze bijstand tot een minimum wordt beperkt.
Het is altijd zo geweest dat er meer mannen dan vrouwen op straat leven, maar stilaan komen er steeds meer gezinnen en alleenstaande vrouwen bij. Het wordt moeilijk om voor elk van hen dagelijks een plaats te waarborgen, ook al zijn ze bijzonder kwetsbaar.
Om tegemoet te komen aan die noden, worden opvangcentra geopend, soms met een zeer grote opvangcapaciteit. De beperkingen van de grote centra en van de voorkeuropvang komen echter duidelijk aan het licht en nopen ons ertoe bepaalde dingen in vraag te stellen.
Het opvangmodel moet herzien worden. De omstandigheden waarin onze centra met hun huidige financiering opvang bieden, laten namelijk niet toe om een toereikend kwaliteits – en begeleidingsniveau te halen.
In 2019 werd al op meerdere vlakken vooruitgang geboekt:
We streven ernaar om in 2020 verder te gaan op de ingeslagen weg, zodat we de mensen die we helpen, een menswaardige opvang en een kwaliteitsvolle verzorging kunnen bieden. Met het oog daarop pleiten we voor de invoering van meerdere maatregelen:
Een permanente opvang maakt het mogelijk om een sterkere vertrouwensband met de bewoners op te bouwen en is bevorderlijk om hen efficiënter op te volgen en toe te leiden naar een oplossing waardoor zij sneller wegraken van de straat.
Door af te stappen van de verplichting om het centrum ‘s morgens te verlaten, buigen we heel de dynamiek waarop de verhouding tussen het personeel en de bewoners steunt om in een constructieve relatie, waarbij de focus ligt op persoonlijke hulpverlening en niet langer op het in herinnering brengen van de regels en uurregelingen.
Het 24 uur op 24 aanbieden van opvang moet leiden tot minder spanningen, zowel in de centra als daarbuiten, meer bepaald met de omwonenden, omdat zij onze bewoners dan niet meer op een bank in hun wijk zullen zien zitten, terwijl ze wachten totdat het centrum opengaat.
De dagopvang moet gestructureerd worden (onder meer door activiteiten op te zetten) en er moet sterker samengewerkt worden met de bestaande dagdiensten om de opgevangen personen meer dynamiek te geven en hen zelfstandiger te laten zijn.
Een permanente opvang maakt het mogelijk om een sterkere vertrouwensband met de bewoners op te bouwen en is bevorderlijk om hen efficiënter op te volgen en toe te leiden naar een oplossing waardoor zij sneller wegraken van de straat.
Door af te stappen van de verplichting om het centrum ‘s morgens te verlaten, buigen we heel de dynamiek waarop de verhouding tussen het personeel en de bewoners steunt om in een constructieve relatie, waarbij de focus ligt op persoonlijke hulpverlening en niet langer op het in herinnering brengen van de regels en uurregelingen.
Het 24 uur op 24 aanbieden van opvang moet leiden tot minder spanningen, zowel in de centra als daarbuiten, meer bepaald met de omwonenden, omdat zij onze bewoners dan niet meer op een bank in hun wijk zullen zien zitten, terwijl ze wachten totdat het centrum opengaat.
De dagopvang moet gestructureerd worden (onder meer door activiteiten op te zetten) en er moet sterker samengewerkt worden met de bestaande dagdiensten om de opgevangen personen meer dynamiek te geven en hen zelfstandiger te laten zijn.
Aandacht hebben voor een kwaliteitsvol leven in gemeenschap betekent rekening houden met de waardigheid van de mensen die opgevangen worden.
Het merendeel van onze gebouwen was oorspronkelijk niet bestemd voor opvang. Dat resulteert in een aantal problemen met een niet te verwaarlozen impact op de volksgezondheid (ongedierte, verspreiding van virussen, enz.), maar ook op het individuele welzijn.
Het is van het allergrootste belang om te kunnen beschikken over gebouwen die beantwoorden aan de architecturale normen voor collectieve opvangplaatsen en die aangepast kunnen worden om een menswaardige opvang te bieden. Ruimte is een cruciaal gegeven. We moeten vermijden deze zodanig in te richten dat de mensen nog meer op elkaar gepakt zitten, bijvoorbeeld opvang met stapelbedden, wat verboden moet worden.
Aandacht hebben voor een kwaliteitsvol leven in gemeenschap betekent rekening houden met de waardigheid van de mensen die opgevangen worden.
Het merendeel van onze gebouwen was oorspronkelijk niet bestemd voor opvang. Dat resulteert in een aantal problemen met een niet te verwaarlozen impact op de volksgezondheid (ongedierte, verspreiding van virussen, enz.), maar ook op het individuele welzijn.
Het is van het allergrootste belang om te kunnen beschikken over gebouwen die beantwoorden aan de architecturale normen voor collectieve opvangplaatsen en die aangepast kunnen worden om een menswaardige opvang te bieden. Ruimte is een cruciaal gegeven. We moeten vermijden deze zodanig in te richten dat de mensen nog meer op elkaar gepakt zitten, bijvoorbeeld opvang met stapelbedden, wat verboden moet worden.
Het is prioritair nodig om de werking van meerdere diensten (keuken, permanentietijden en diensturen, toegang tot de douches, enz.) te herzien en de (voor een groot deel uitbestede) schoonmaak van al onze structuren te versterken. Om dat te kunnen verwezenlijken, is een herfinanciering echter absoluut noodzakelijk.
Het is prioritair nodig om de werking van meerdere diensten (keuken, permanentietijden en diensturen, toegang tot de douches, enz.) te herzien en de (voor een groot deel uitbestede) schoonmaak van al onze structuren te versterken. Om dat te kunnen verwezenlijken, is een herfinanciering echter absoluut noodzakelijk.
Mensen die op straat leven en geen toegang hebben tot onderdak tegemoet treden, psychologisch-sociaal-medische bijstand verlenen en doorverwijzen is een kerntaak van onze hulpverlening. Het is belangrijk om een financiering te blijven waarborgen waarmee de permanentie van drie mobiele teams zowel overdag als ‘s avonds, tijdens de week én in het weekend, gestructureerd kan worden. De mobiele teams fungeren als barometer voor de evolutie van de daklozensituatie in Brussel en sturen de eerste alarmsignalen uit wanneer ergens dringend ingegrepen moet worden in een humanitaire situatie. Dankzij hun werk kunnen we opvolgen hoe de mensen die geen onderdak hebben, zich bewegen en krijgen we zicht op de kraak van panden.
Mensen die op straat leven en geen toegang hebben tot onderdak tegemoet treden, psychologisch-sociaal-medische bijstand verlenen en doorverwijzen is een kerntaak van onze hulpverlening. Het is belangrijk om een financiering te blijven waarborgen waarmee de permanentie van drie mobiele teams zowel overdag als ‘s avonds, tijdens de week én in het weekend, gestructureerd kan worden. De mobiele teams fungeren als barometer voor de evolutie van de daklozensituatie in Brussel en sturen de eerste alarmsignalen uit wanneer ergens dringend ingegrepen moet worden in een humanitaire situatie. Dankzij hun werk kunnen we opvolgen hoe de mensen die geen onderdak hebben, zich bewegen en krijgen we zicht op de kraak van panden.
In een ideale wereld zou iedere doelgroep opvang moeten krijgen in een centrum dat aangepast is aan de bijzondere situatie waarin hij verkeert. Dat is een doelstelling waar we met onze beschikbare middelen naartoe werken: een aanbod uitbouwen van gespecialiseerde centra die bestemd zijn voor specifieke doelgroepen en die de rol van onze noodopvangcentra overnemen: de Medihalte voor mensen die ziek zijn, de centra voor gezinnen die gezien hun situatie in aanmerking komen om doorverwezen te worden naar een inschakelingsoplossing.
Er is nog veel te doen. Er bestaat vandaag nog geen specifiek opvangcentrum voor vrouwen, hoewel zo’n centrum in Brussel toch wel nodig is. Ook de opvang van ouderen en zeer kwetsbare personen vormt een uitdaging waarop we een gepaster antwoord willen vinden.
Daarnaast wil Samusocial verder instaan voor de opvang van mensen die internationale bescherming hebben aangevraagd, een taak die het uitvoert in opdracht van het federale agentschap Fedasil. Dat blijft een essentiële taak, die overigens past in de interventielogica van Samusocial. Eén van de prioriteiten binnen de door Fedasil toegewezen opdracht is namelijk het opvangen van personen die niet in het gewone netwerkcircuit van het federale agentschap terechtkomen: tuchtgevallen, personen met gedragsstoornissen die uitgesloten zijn van het traditionele opvangsysteem, nieuwkomers…
Een multidisciplinaire (psychologisch-medisch-sociale) benadering is nodig om mensen onmiddellijke en kwaliteitsvolle bijstand te verlenen, zodat we meteen tegemoet kunnen komen aan al hun primaire behoeften, maar ook om hen weg te leiden van de straat en hen te integreren.
De drie onderdelen (het medische, het sociale en het psychologische of psychiatrische) moeten daarbij aan bod kunnen komen:
Het PMS-begeleidingsaanbod in onze centra is vandaag nog altijd ontoereikend, vooral in onze winteropvangcentra waar heel veel mensen terechtkomen.
Daarenboven is het voor Samusocial essentieel om te blijven nadenken over de uitbreiding van zijn Housing First-programma en om verder expertise op te bouwen rond de begeleidingsvorm die bij dat soort initiatief moet worden aangeboden.
Het is essentieel om te zoeken naar duurzame oplossingen voor mensen zonder papieren[1] die zich op het Brusselse grondgebied bevinden, onder meer naar alternatieven voor de noodcentra om hen onderdak te geven. Die groep maakt vandaag meer dan twee derde uit van de mensen die opgevangen worden in de noodcentra van New Samusocial. Dat publiek moet anders benaderd worden dan de transmigranten[2]. New Samusocial moet zich in dat verband ook laten bijstaan met de gepaste juridische vakkennis.
Verder zijn de criteria voor het verlenen van Dringende Medische Hulp te beperkend en is het nodig om het toepassingsdomein ervan uit te breiden, de wachttijden in te korten, de aanvraagprocedures te vereenvoudigen en de tenlastenemingsvoorwaarden voor de verschillende OCMW’s eenvormig te maken.
[1] Onder “mensen zonder papieren” verstaan we personen die in België verblijven en nooit een permanente verblijfsvergunning hebben gekregen. Deze mensen koesteren over het algemeen zeer weinig hoop op een regularisatie van hun toestand.
[2] Transmigranten zijn mensen op doortocht in België, die niet voor een lange periode op het grondgebied gevestigd zijn of die niet van plan zijn om dat te doen.
De diversiteit van het hulpbehoevende publiek in Brussel noopt er tevens toe Bruss’Help te ondersteunen bij het ontwikkelen van een systeem om de (sociologische, sociale en medische) data te analyseren. De kwaliteit van onze data is bepalend voor de kwaliteit van de analyses en van de operationele oplossingen die daaruit voortvloeien.
Over bijvoorbeeld de migratie in ons gewest bestaat vandaag nog maar weinig onderzoekswerk. De huidige uitdaging bestaat erin beter uitgerust te zijn met de nodige tools om een nauwkeuriger inzicht te kunnen krijgen in de samenstelling van het Brusselse daklozenpubliek.